I krijuar fillimisht nga qeveria si një qendër për zbatimin e procedurave të përshpejtuara kufitare për shqyrtimin e kërkesave për azil, që nga prilli Qendra ‘italiane’ në Gjader, në Shqipëri, funksionon vetëm si Qendër e qëndrimit për dëbim.
Që nga ajo kohë, në strukturë kanë kaluar 140 migrantë. Prej tyre kanë dalë 113: 40 për shkak të moszgjatjes së masës së ndalimit, 15 për arsye shëndetësore që i bënin të papërshtatshëm për ndalim, shtatë për shkak të njohjes së mbrojtjes ndërkombëtare dhe të tjerët për arsye të ndryshme; të dëbuarit kanë qenë 37. Aktualisht janë të strehuar 27 persona.
Numra pra deri tani shumë të ulët, në krahasim me programet fillestare shumë më ambicioze, për një projekt me një kosto prej gati një miliard euro në 5 vjet.
Marrëveshja mes Romës dhe Tiranës, e nënshkruar nga kryeministrat Giorgia Meloni dhe Edi Rama, parashikonte të priteshin në Gjadër deri në 3 mijë kërkues azili çdo muaj, për një total prej 36 mijë në vit.
Në Gjadër janë ngritur-me shpenzimet e Italisë-tre struktura të ndryshme: ajo më e madhja është një qendër për kërkues azili me 880 vende, më pas një CPR me 144 vende dhe një institucion ndëshkimor me 20 vende. Një hotspot është ndërtuar në portin e Shëngjinit.
Aty, me anë të një anijeje ushtarake italiane, duhej të mbërrinin emigrantët e kapur në Mesdheun Qendror. Por të gjitha transferimet e provuara kanë rezultuar të pasuksesshme sepse ndalimet në Gjadër nuk janë konfirmuar nga gjyqtarët e Gjykatës së Romës dhe më pas nga Gjykata e Apelit.
Kjo për shkak të pamundësisë për të njohur si vende të sigurta për qëllime dëbimi shtetet e origjinës si Egjipti apo Bangladeshi. Gjyqtarët kanë kërkuar nga Gjykata e BE-së të zgjidhë këtë çështje. Dhe kjo ndodhi sot.
Por Qeveria, pa pritur vendimin e sotëm-dhe ndoshta duke e parashikuar atë, kishte ndryshuar tashmë ‘destinacionin e përdorimit’ të qendrave. Që nga prilli, në Gjadër nuk janë transferuar më emigrantë të marrë nga deti që kanë kërkuar azil, por persona që ndodheshin tashmë në CPR-të italiane, pikërisht për të anashkaluar pengesën ligjore nga gjyqtarët mbi ndalimet.
Numrat janë reduktuar ndjeshëm krahasuar me parashikimet. Edhe sepse, nëse personat e CPR-ve italiane të sjellë në Gjadër bëjnë kërkesë për azil, procedura parashikon që ata të transferohen përsëri në Itali.
Vendimi i Gjykatës, pra, edhe pse nuk prek përdorimin aktual të strukturave shqiptare, e bën të qartë shfrytëzimin e tyre. /ANSA