Gazeta RD
Pyetje të forta dhe direkte që bien në ndesh me qëndrimet e Komisioneres së BE për Shqipërinë nga vjedhja e fondeve të BE dhe deri tek korrupsioni që arrin deri tek zyra e Ramës. Kos përpëlitet dhe thotë se pjesa më e vështirë për Shqipërinë nis tani.
DW: Grup-kapitulli që u hap të hënën (17.11.2025), ka të bëjë edhe me bujqësinë, mes të tjerash. Dhe kur u përmend bujqësia, ju theksuat se Shqipëria duhet të bëjë shumë kujdes në menaxhimin e fondeve. Kemi një eksperiencë të keqe nga e shkuara, me fondet IPARD. Aktualisht, fondet IPARD III janë të ngrira. Dhe fatkeqësisht, Shqipëria është vend me nivel të lartë korrupsioni. A mendoni se Shqipëria do të jetë në gjendje t’i menaxhojë këto fonde në të ardhmen?
Marta Kos, Komisionere për Zgjerimin: Po, jam e sigurt, por duhet të jemi të kujdesshëm. Ka shumë arsye për këtë: Së pari, janë paratë e taksapaguesve europianë. Dhe unë jam gjithashtu përgjegjëse për taksapaguesit e BE-së. Së dyti, janë bërë përparime. Disa raste në Shqipëri kanë treguar se agjencia SPAK po punon. Nëse shohim se rastet janë zbuluar, tregon se gjithashtu ne kemi bërë punë të mirë në procesin e pranimit. Dhe lufta kundër korrupsionit është në grupin e të ashtuquajturave „Themelore”, që do të thotë se kjo është me të vërtetë fusha ku ne bëjmë shumë përpjekje për të ndihmuar vendet kandidate. Nga ana tjetër, ato duhet të bëjnë shumë reforma. Për shembull, në Shqipëri, është kryer verifikimi i gjyqtarëve. Nuk është vërtet e lehtë. SPAK po jep rezultate. Por kjo nuk është e mjaftueshme. Ka të bëjë me ndryshimin e kulturës politike. Një vend mund të ketë ligjet më të mira të mundshme kundër korrupsionit por nëse korrupsioni pranohet gjerësisht nga njerëzit, atëherë nuk kemi bërë mjaftueshëm. Pra, kjo është pika kryesore e veprimit. Është e rëndësishme për ne, por gjithashtu është diçka ku ne jemi vërtet të rreptë. Në fakt, unë jam e rreptë dhe ne jemi të rreptë në të gjithë kapitujt që ata duhet të përmbushin dhe tani Shqipëria. Dua të theksoj se ne hapëm të gjithë grup-kapitujt, por tani fillon puna e vërtetë. Pra, duhet të negociojmë kapitull pas kapitulli. Ata duhet të përmbushin kriteret e ndërmjetme, kështu që ka disa kritere që duhet të përmbushin. Pasi të përmbushen, ne do të jemi në gjendje të mbyllim edhe kapitujt. Krimi i organizuar, anti-korrupsioni, sistemi i prokurimit publik, sistemi gjyqësor, të drejtat e njeriut, gjithçka që është në grupin e parë, është në të vërtetë kaq e rëndësishme, saqë ne e fillojmë dhe e mbyllim me të. Kështu që ne mund të monitorojmë edhe zhvillimet ndërmjet.
DW: Ju e përmendët SPAK. Gjithashtu folët për prokurimet publike, luftën kundër korrupsionit, dhe të gjitha këto më sjellin ndërmend rastin e zëvendëskryeministres aktuale, e cila është nën hetim. Ka gjithashtu një tjetër ish-zëvendëskryeministër në arrati. Në të dyja këto raste kemi korrupsion të nivelit të lartë.
Marta Kos, Komisionere për Zgjerimin: Për mua ky është një hap përpara, sepse këto raste janë zbuluar. Siç e përmenda më herët, kemi raste korrupsioni edhe brenda BE-së. Ato ndodhin kudo. E rëndësishme është të kemi institucione, vendet kandidate i kanë institucioni për t’i luftuar këto raste. Më pas do të jetë sistemi gjyqësor ose gjykatat që do të zbulojnë nëse ligji është shkelur dhe nëse është shkelur, se çfarë do të ndodhë më pas.
DW: Sa realist është viti 2027 për mbylljen e negociatave?
Marta Kos, Komisionere për Zgjerimin: Nuk e zgjodhi Komisioni Europian vitin 2027. Është vizioni i qeverisë shqiptare, të cilin ne e mbështesim nëse ata japin rezultate. Dhe ata janë në rrugën e duhur, në rrugë të mbarë. Por gjithçka bazohet në merita, bazohet në arritje. Nëse ata japin rezultate, do të jetë e mundur që, nga pikëpamja teknike, të mbyllet në fund të vitit 2027. Më pas, zakonisht procesi i ratifikimit mes shteteve anëtare zgjat një deri në dy vjet, kështu që edhe nëse kemi vitet 2028-2029 dhe një vit rezervë, qëllimet janë realiste nëse gjithçka shkon mirë në aspektin teknik dhe nëse shtetet anëtare bien dakord. Nuk duhet të harrojmë kurrë se procesi i anëtarësimit nuk është vetëm teknik. Ai ka gjithashtu një dinamikë politike shumë të rëndësishme mes shteteve anëtare. Kështu që, nëse e bëjmë siç duhet, nëse shtetet anëtare japin dritën jeshile dhe ratifikimi përfundon, atëherë po, këto janë vitet për të cilat mund të flasim.
DW: Shqipëria dhe Mali i Zi konsiderohen si kryesues drejt anëtarësimit në BE. Kush do të jetë anëtari i 28-të i BE-së?
Marta Kos, Komisionere për Zgjerimin: Unë nuk jam magjistare që mund të parashikoj të ardhmen. Faktet janë që Mali i Zi po i mbyll [kapitujt]. Ata tashmë kanë mbyllur disa kapituj dhe ndoshta këtë vit do të mbyllim edhe pesë të tjerë. Janë ende shumë për të mbyllur vitin tjetër. Por po, Mali i Zi është kryesues. Pra, është në krye. Por gjithçka është e mundur. Ata duhen ende të japin rezultate, të vazhdojnë në këtë rrugë, dhe nëse vazhdojnë, atëherë sigurisht Mali i Zi mund të jetë anëtari i 28-të i BE-së.
DW: Po vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor? Për shembull, Serbia. A është dialogu me Kosovën, i cili nuk po ecën përpara, një pengesë apo arsye?
Marta Kos, Komisionere për Zgjerimin: Është një pjesë shumë e rëndësishme. Pra, normalizimi i marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë është një pjesë shumë e rëndësishme kur flasim për rrugën e anëtarësimit të Serbisë dhe gjithashtu rrugën e ardhshme të anëtarësimit të Kosovës. Nga ana tjetër, Serbia duhet të vendosë vërtet se ku dëshiron të pozicionohet. A duan të kenë lidhje të forta me Kinën, me Rusinë, apo janë vërtet seriozë kur flasin për anëtarësimin në BE? Ka një vend për Serbinë në BE, por vetëm për një Serbi demokratike. Siç e keni parë në raport, ka disa fusha ku ka pasur kthim pas. Dhe kjo nuk është mirë. Veçanërisht liria e medias, liria akademike, disa pjesë të tjera të shtetit të së drejtës. Pra, ata duhet të na tregojnë dhe duhet të ecin përpara me reformat, që ne t’i besojmë se janë seriozë për BE-në. Flas këtu sigurisht për politikanët, qeverinë, presidentin. Nga ana tjetër, ajo që ne vërtet do të donim t’i shihnim duke bërë më shumë është përafrimi me sigurinë dhe politikën e jashtme europiane. Kemi katër vende të Ballkanit Perëndimor ku përafrimi është 100%. Në Ukrainë është 99%, në Moldavi është 98%, dhe kur bëmë raportin, në Serbi ishte 61%. Ata duhet të lëvizin drejt 100%.
DW: Duke u rikthyer tek Shqipëria, në progres- raportin e fundit u përmend se ka probleme me lirinë e medias dhe gërshetimit të interesave të pronarëve biznesmenë të mediave dhe politikanëve. Si ish-gazetare, a keni ndonjë koment?
Marta Kos, Komisionere për Zgjerimin: Sigurisht që kam shumë mesazhe lidhur me median e lirë. Së pari, asnjë vend që nuk mund të garantojë media të lirë dhe kushte normale për median që të punojë pa presion politik dhe ekonomik, nuk mund të bëhet anëtar i BE-së. Është shumë e rëndësishme. Është një nga liritë tona nga rasti i fundit në Moldavi, ne e dimë se mediat janë të rëndësishme për sigurinë kombëtare. Dhe prandaj kemi miratuar gjithashtu një “mburojë demokracie” një strategji të re se si të mbrojmë demokracitë tona jo vetëm në shtetet anëtare por edhe në ato kandidate. Pra, çdo vend kandidat duhet të bëjë reforma në këtë fushë dhe asnjë vend nuk do të mund të bashkohet nëse këto reforma nuk bëhen. Por duke u kthyer te Shqipëria, vëzhgimi juaj… nuk është vetëm Shqipëria, ka edhe disa vende të tjera. Dhe ky është gjithashtu një ndryshim i kulturës politike. Nuk jemi ende aty, por jemi në rrugën e duhur për të arritur atje.
DW: Ministri i Jashtëm gjerman përmendi nga turi i tij në Ballkan se „dera e BE-së është e hapur, por ne nuk do të lejojmë asnjë rrugë të shkurtër“.
Marta Kos, Komisionere për Zgjerimin: Dhe unë pajtohem plotësisht me të. E dini, ndonjëherë më bëhet pyetja nëse ne duhet të lejojmë rrugët e shkurtra sepse është një domosdoshmëri gjeopolitike. Është një domosdoshmëri gjeopolitike, por nuk ka rrugë të shkurtra. Pse? Kjo nuk ka të bëjë vetëm me kandidatët, ka të bëjë edhe me ne. Ne nuk mund t’ia lejojmë vetes që pasi të marrim anëtarë të rinj në bord, të na bëjnë më të dobët. Mundësia e vetme është që ata të na bëjnë më të fortë. Prandaj nuk mund të ketë zgjidhje të shkurtra, veçanërisht për shtetin e së drejtës. Por ata e dinë këtë. Të gjitha shtetet kandidate e dinë këtë. Dhe deri tani zgjerimi ka qenë politika e jashtme më e suksesshme e Bashkimit Europian. Ne tani po japim rezultate dhe prandaj jam optimiste. Po, dyert janë të hapura, por nuk e dimë sa gjatë do të jetë dera e hapur sepse unë nuk mund të parashikoj dinamikën në 5 apo 10 vitet e ardhshme. Pra, tani është koha për rezultate. Për ta, por edhe për ne europianët.
Elona Elezi bisedoi në Bruksel me Komisioneren Marta Kos. Intervista me video e postuar edhe në rrjetet sociale të DW.shqip
