Gazeta RD
Bashkëbisedim me Jeffrey Mankoff, hulumtues në Center for Strategic Research të National Defense University
Shtetet e Bashkuara janë në avantazh në konkurrencën strategjike me Kinën dhe Rusinë?
Për momentin, Shtetet e Bashkuara janë në pozicion të mirë. Lufta në Ukrainë ka qenë një fiasko strategjike për Rusinë. Moska ka humbur 180 mijë ushtarë, mijëra tanke dhe sisteme të tjera të sofistikuara, ekonomia e saj është e goditur nga sanksionet që në perspektivë do të ndikojnë në aftësinë për të rigjeneruar resurset luftarake: do të dalë nga konflikti e dobësuar në mënyrë dramatike. Do të ruajë armën bërthamore dhe mjetet për të kërcënuar fqinjët, por ai kërcënim do të jetë tejet i reduktuar respektivisht paraluftës. Edhe Kina është e dobësuar gjatë viteve të fundit. Konsolidimi i pushtetit të Xi Jinping ka ndodhur në kurriz të autoritarizmit kolektiv të ndërtuar nga pararendësit e tij; kështu që është më e lehtë të kryhen gabime, si politika «zero Covid», që e ka zvogëluar rritjen dhe ushqyer frustrimet sociale. Më përpara akoma, Republika Popullore po hynte tashmë në kurthin e fuqive me të ardhura të mesme, kalimin e vështirë nga zhvillimi në përhapjen e mundësive dhe të kapaciteteve teknologjike. Faktikisht, për Pekinin kishte përfunduar epoka e objektivave të lehëta. Janë zvogëluar edhe investimet infrastrukturore e përdorura për të inkurajuar apo detyruar vendet e tjera të ndiqnin vullnetin kinez. Frika që Pekini të përdorë resurse financiare për të modifikuar shtylla të rëndësishme të sistemit ndërkombëtar është sot më pak urgjente. E gjitha kjo e përkeqësuar ekuilibrin e përgjithshëm për Republikën Popullore.
Kina në vështirësi mund të jetë më e rrezikshme?
Pikërisht. Hendeku midis Kinës dhe Shteteve të Bashkuara në këto vite ishte zvogëluar, por besoj se po kthehet të rritet. Për këtë drejtuesit kinezë mund të jenë të shtyrë të bëjnë diçka për ta kompensuar humbjen e iniciativës. Vazhdojnë të investojnë rëndshëm në forcat e armatosura, sidomos në Marinë, me idenë e rimarrjes së Taivanit. Në Uashington ekziston preokupimi për këtë perspektivë. Nëse shikohet nga ekuilibri ushtarak nuk është më e qartë nëse Shtetet e Bashkuara, Taivani dhe aleatët janë në gjendje ta mundin një sulm kinez.
Cili është objektivi, nëse ekziston, i Shteteve të Bashkuara në këtë konkurrencë?
Në frontin e Indo – Paqësorit, shkurajimi i kinezëve nga sulmimi i Taivanit në periudhën e afatshkurtër dhe reduktimi në periudhë afatmesme i investimeve ushtarake të nevojshme për forcat e armatosura në gjendje të ndërtojnë një zonë influence. Në frontin europian, dështimi i pushtimit rus dhe dobësimi i Moskës si kundërshtar strategjik, duke e bërë më pak të aftë që të kërcënojë fqinjët. Nëse do të mund të gjeja emëruesin e vogël të përbashkët, Shtetet e Bashkuara duan t’i pengojnë rusët e kinezët që të kenë mjetet për të ndërtuar sfera influence. Duan dështimin e aspiratave neoperandorake të Rusisë së Putinit dhe të Republikës Popullore Kineze.
I keni mjetet për arritjen e këtyre objektivave?
Qartësisht që i kemi kundrejt Rusisë, e cila do të dalë nga lufta me influencë më të ulët ndaj fqinjëve, me përjashtimin jo të rëndësishëm të Bjellorusisë. Koncepti i Botës Ruse (Russkij Mir) do të dalë i kompromentuar. Me Kinën është më e vështirë për t’u thënë. Ka një konsensus të fortë brenda Shteteve të Bashkuara mbi nevojën e pengimit të një sulmi ndaj Taivanit dhe në rastin e zmbrapsjes. Por sikur të arrihej në larjen e hesapeve, nuk e di nëse do të jemi në gjendje të mbizotërojmë ushtarakisht. Për shembull, për kinezët është shumë më e lehtë të sigurohet kontrolli i ujërave që ndajnë ishullin sesa për amerikanët t’ua mohojnë. Për këtë, objektivi ynë parësor është shkurajimi, duke shpjeguar se kostot e një sulmi do të ishin tejet të larta. Nëse kinezët do të sulmonin, do të humbisnim qysh në nisje. Nuk do të thotë se automatikisht do ta humbisnim luftën, por se do të ishte shumë më e vështirë të luftohej krahasuar me atë në Ukrainë.
Në arësyetimin tuaj mbi gjendjen e shëndetit të Kinës peshon shumë faktori i legjitimimit popullor të qeverisë. Edhe Shtetet e Bashkuara kanë problemet e tyre të konsensusit.
Po, një nga rreziqet më të mëdha që kalojnë Shtetet e Bashkuara është në frontin e brendshëm dhe ka të bëjë me brishtësinë e rendit politik amerikan. Forcat që kanë shkaktur rebelimin e kulmuar me sulmin ndaj Kongresit e vitit 2021 janë lehtësuar, jo ezauruar. Biden është presidenti i fundit i gjeneratës së Luftës së Ftohtë. Ka një ide të Shteteve të Bashkuara, të rolit të tyre në botë, të raportit me Europës, e vendit të qeverisë federale në sistemin e brendshëm që nuk ndahet gjerësisht me popullsinë si dikur. Kur në pushtet do të ngjitet një president tjetër, i cilësdo parti, kjo ide do të jetë shumë më e kontestuar. Pyetja më e gjerë ka të bëjë me legjitmimin e institucioneve amerikane dhe të rolit në botë që ka luajtur Amerika gjatë dhe pas Luftës së Ftohtë. Krahët ekstremë e të dyja partive, gjithnjë e më shumë të populluara, kanë figura influente që thonë se Shtetet e Bashkuara do të duhet të bëjnë më pak në planet dhe të preokupohen më shumë për problemet e tyre të brendshme. Kurse mosdakordësia mbi strukturën e brendshme të politikës amerikane rrezikon të gjenerojë tensione që mund të shkaktojnë me shpejtësi kaosin. Në rastin e paqëndrueshmërisë autentike, aftësia jo për të shërbyer si garantë të sistemit ndërkombëtar do të ishte e paprekur.
Nëse amerikanët e kontestojnë idenë e një hegjemonie amerikane, duken gjithësesi të vendosur për ta mbrojtur primatin e tyre nga rivalët.
Po, ama primat për të bërë çfarë? Dhe me çfarë objektivi? Ky është debati. Nuk e pëlqej shprehjen «rend liberal ndërkombëtar» sepse nuk është domosdoshmërisht as liberal, as global, ama ideja është se nga viti 1945 Shtetet e Bashkuara kanë nisur të ngrenë institucione dhe norma të menduara për ta forcuar primatin amerikan dhe për të strukturuar marrëdhëniet midis vendeve të botës që të pasqyronin interesat dhe vlerat tona. Në gjeneratën e fundit, pra jo vetëm nën Trump, jemi përqëndruar mbi ruajtjen e primatit, duke e siguruar se disponojmë forcën ushtarake më efikase dhe që Kina të mos e ndërtonte një sferë ekonomike për të na sfiduar. Megjithatë, besimi në këtë sistem normash dhe institucionesh ka ardhur duke rënë. Me Biden është asistuar në një rikthim të kësaj tradite, i së cilës presidenti është një produkt, por është një rikthim në të ardhmen, domethënë nmë një botë që ndërkohë ka ndryshuar shumë dhe jo rastësisht ka ndryshuar Amerika. Biden është një atlantist i hekurt, e kupton se pasja nga ana e tij e një pjese të një Europe të begatë është shumëfishuesi më i rëndësishëm i fuqisë që mund të shpresojë. Nuk e di nëse gjeneratat e reja, pavarësisht orientimit politik, e ndajnë këtë bindje të thellë. Shpresoj që lufta në Ukrainë mund të ndryshojë diçka, duke treguar se Rusia është një kërcënim konkret për interesat tona dhe të europianëve, pra që është e rëndësishme të kesh një Europë në gjendje të sigurojë sigurinë e saj. Sinjalet janë inkurajuese: ekziston një mbështetje mjaft transversale në Amerikë për të vazhduar të furnizohet Ukraina me armë dhe para për ta zmbrapsur agresionin. Për herë të parë shumë njerëz shohin se Europa dhe NATO janë të rëndësishme për sigurinë kombëtare amerikane.
Njëkohësisht, shumë në Europë dyshojnë për besueshmërinë e Shteteve të Bashkuara. Ndodhia e tankeve është një shembull i mirë: gjermanët kanë pretenduar se edhe amerikanët t’i dërgonin sepse nuk i konsiderojnë të mjaftueshme garancitë mbrojtëse të Uashingtonit?
Po. Është e pamohueshme se deri më 24 shkurt kishte dyshime mbi impenjimin amerikan ndaj NATO. Kujtojmë fjalët e Angela Merkel: europianët duhet të mësohen të marrin përgjegjësi sepse Amerika nuk do të jetë gjithmonë atë për ne. Shkaku i këtij pozicioni ka shumë të bëjë me Trump dhe qëndrimin e tij ndaj Europës, por Trump është simptoma e një shkëputjeje më të thellë, që mund të riparaqitet në të ardhmen me një administratë jo kaq të lidhur me NATO si kjo aktualja. Për vdekje cerebrale të Aleancës nuk flitet më, por vitet e kaluara kanë lënë plagë që do të shërohen vetëm me kalimin e kohsë dhe nuk është e sigurtë se nuk do të rihapen.
Lidhur me tanket: një vendim simbolik, por shënon një ndryshim hapi. Lufta ruso – ukrainase është gjithnjë e më shumë një luftë ruso – perëndimore?
Ka qenë gjithmonë dhe vazhdon të jetë një luftë afërsie midis Rusisë dhe Perëndimit, siç ishte ajo në Afganistan e viteve ‘80. Moska nuk kërcënon vetëm Kievin, por edhe sigurinë e përgjithshme në Europë, domethënë interesat themelore të Shteteve të Bashkuara. Lloji i armatimeve të furnizuar do t’i ndryshojë raportet e forcës në terren, jo natyrën e këtij konflikti. Përkundrazi, sipas meje ritmi me të cilin u kemi dërguar armë ukrinasve ka qenë më i lehtë nga sa mund ta lejonim. Qasja e rritjes së kalibruar është në thelb reagues dhe nuk u lejon ukrainasve të marrin iniciativën, por mendoj se po fillon të ndryshojë, edhe pse ndryshimi nuk është pjekur akoma. Rëndësia e vendimit mbi tanket qëndron në faktin se tani e mbështesim hapur tentativën e Kievit për të kryer së afërmi një kundërsulm në shkallë të gjerë.
Pse Shtetet e Bashkuara kanë nevojë të përshpejtojnë?
Pjesërisht sepse qeveria e ka tejkaluar frikën fillestare e nxitjes së një eskalimi. Pjesërisht është një pranim që sa më shumë lufta ecën përpara dhe sa më të mëdha janë kostot jo vetëm për Ukrainën, por edhe për europianët. Pjesërisht influencon edhe Kinën dhe vetëdija se nuk mund ta lejojë zgjatjen e luftës parë nevojnën e mbajtjes gati në Indo – Paqësor.
Cili është debati i brendshëm i administratës?
Debati vërtitet rreth objektivave tona finale, me resurset e disponueshme dhe me rreziqet. Përsa i përket objektivave, tani pyetja është: të ndihmohen ukrainasit të rimarrin territoret e humbura pas 24 shkurtit apo ato të humbura në 2014? Apo t’u vendosen vetëm kosto shumë të larta rusëve pa i lidhur me një objektiv të saktë gjeografik? Biden thotë se vendimi u takon ukrainasve dhe kjo është vija publike. Është gjithçka të shikohet nëse do ta ndihmojmë Kievin ta rimarrë Krimenë. Faktorë të ndryshëm ndikojnë në këtë ngurrim. Parasëgjithash, një diferencë statusi e rëndësishme midis gadishullit dhe territoreve të tjera të pushtuara: formalisht Rusia e ka aneksuar Krimenë, kështu që mund ta perceptojë ndryshe nga operacionet e tjera si një tentativë për ta ripushtuar; sikur të ishte kështu, mbi bazën e doktrinës bërthamore të saj, mund t’i drejtohej atomikes. Pastaj, aspekti logjistik: një gjë është të bësh manovra të mëdha ushtarake në ultësirat lindore, një tjetër të futesh në një gadishull malor dhe të lidhur me kontinentin nga një istëm shumë i ngushtë. Së fundi, çështja demografike, domethënë shumica ruse: është e vështirë të kuptohet se çfarë preferohet duke parë se jetohet në një regjim pushtimi prej 9 vitesh, por është e mundur që në një referendum të lirë shumica të preferojë Rusinë ndaj Ukrainës. Për këtë arësye deri më tani Shtetet e Bashkuara nuk e kanë lejuar Kievin t’i përdorë armatimet e tyre për ta shënjestruar Krimenë. Ukrainasit e kanë goditur tashmë gadishullin disa herë dhe urën e Kerçit me objektivin e qartë që t’u demonstrojnë amerikanëve se i kanë kapacitetet për ta bërë dhe se rusët nuk reagojnë me raprezalje masive. Në pikën që sot qeveria e Uashingtonit fillon të debatojë nëse ta autorizojë apo jo Kievin ta godasë Krimenë, por jemi vetëm në fillim dhe nuk do të thotë se do të mbështesim një ripushtim ushtarak të gadishullit. Komponenti tjetër i debatit ka të bëjë me rreziqet. Biden e ka thënë shumë herë se një prej objektivave kryesorë të tij është të pengojë konfliktin të shtrihet në territorin e NATO, për t’i mbajtur të bashkuar aleatët. Për shembull, Spanja mund të mos jetë e interesuar ta mbrojë Poloninë. Nuk është një rrugë që duam ta testojmë. Edhe për këtë, në fillim perceptimi i administratës ishte se Rusia do të mund të shikonte ndonjë furnizim me armë ukrainasve si një provokim. Sot kemi parë se të gjitha këto vija të kuqe të Moskës nuk qenë edhe kaq të kuqe: kapja shumë pas idesë së kundërt, se asnjë prej lëvizjeve tona është e patolerueshme dhe se në një moment të caktuar Kremlini ndjehet i detyruar ta ngrejë postin e lojës. Raketa e kundërajrores ukrainase e rënë në territorin polak ka qenë një episod i rrezikshëm, të cilin qeveria e Varshavës e ka menaxhuar miri, pa ngut, duke sqaruar pfarë ka ndodhur. Për momentin edhe Rusia e ka respektuar Nenin V të Paktit Atlantik, duke nuhatur se jemi të vendosur ta mbrojmë, por kjo nuk do të thotë se nuk do të ketë momente të tjera të rrezikshme.
Ukrainasit thonë se pas tankseve do të marrin çdo lloj tjetër arme. Jeni dakord?
Nuk mendoj se është e urtë t’u japësh atyre gjithçka që duan. Interesat ukrainase nuk janë domosdoshmërisht njëlloj me ato amerikane. Kievi duhet ta mendojë se nuk është preokupimi i vetëm i Shteteve të Bashkuara. Konkurrenca me Kinën nuk do të zhduket sepse Ukraina ekziston. Uashingtoni duhet të kalibrojë atë që mund t’u japë ukrainasve me një pozicion shkurajues lobist në Indo – Paqësor dhe pastaj është vija e kuqe themelore për të mos e çuar luftën në Rusi. Sikur vija e kuqe spostohet dhe afrohet në kufirin me Federatën, edhe artileria me rreze të shkurtër që u kemi dhënë mund ta godasë territorin rus. Pra çështja nuk është teknike, por gjeopolitike: duhet t’i bindim ukrainasit të mos e shënojnë Rusinë.
Nëse pas disa kohe vjen një ngërç, Shteteve të Bashkuara mund t’u vijë mirë nëse Rusia arrin ta nënshtrojë Ukrainë dhe Ukraina të heqë dorë, jo fornalisht, por në thelb, ndaj Krimesë?
Derikur Bideni të jetë president besoj se vija publike do të mbetet: «Asgjë për Ukrainën pa ukrainasit». Ama prapa kuintave do të vazhdojnë presionet, tashmë të filluara, me qëllim që Kievi të demonstrohet më i disponueshëm për të negociuar, sidomos nëse vjen një ngërç me kosto të pambështetshme. Problemi është se një cedim i territoreve fikson një precedent të tmerrshëm, jo vetëm për Rusinë, por edhe me Kinën. Pastaj është edhe çështja e garancive: si të pengohet që lufta të rifillojë? Nuk më pëlqen kjo qasje, por nëse Europa, në ndryshim nga ky vit, të mos arrinte ta shmangte plumbin energjitik të dimrit 2024, mund të shkaktojë presione popullore të tilla sa të çonin të ndryshonte politikën në Ukrainë.
Lidhur me luftën ekonomike. Sanksionet kafshojnë, por nuk po i ndryshojnë kalkulimet e Putinit. Janë në dështim?
Prej kohësh kritikoj qasjen amerikane ndaj sanksioneve: nuk arrijnë të shpjegojnë për çfarë shërbejnë, përveçse për të thënë se po bëjmë diçka, se jemi të gjithë nga e njëjta në dhe të mbështesimim me të tjerët pjesën e madhe të kostove, ama objektivat strategjike qartazi kanë dështuar. Sikur të arrinte të shmangej agresioni pas 24 shkurtit, kanë dështuar. Nëse ishte të shkaktoheshin protesta kundër regjimit, kanë dështuar dhe ka mundësi do të vazhdojnë të dështojnë. Nëse ishte të dobësohej kapaciteti rus për të rigjeneruar resurse të dobishme për luftën, do të tjoja se kanë pasur sukses dhe do të kenë akoma më shumë nëse do të mbesin në fuqi.
Por për momentin rusët kompensojnë reduktimin e cilësisë së resurseve ushtarake me sasinë.
Është kështu dhe sa më përpara të shkojë lufta, aq më shumë kosto do të ketë, për të gjithë, ama nëse mendojmë në termat e konkurrencës strategjike, është natyrisht në interesin tonë pasja e një Rusie më të dobët. Nëse Moska është e detyruar t’i marrë mikroçipët e raketave të saj nga lavatriçet, është e qartë se sanksionet po kanë një impakt që në në pikë të caktuar të do të ketë kosto të pambështetshme për industrinë dhe ekonominë e saj. Nuk është e thënë se kjo do t’i ndryshojë planet e Putinit apo që do të shkaktojë largimin e tij nga pushteti, por në perspektivë pozicioni rus rus do të jetë i dobësuar ndjeshëm. Kjo është për mua objektivi i vërtetë i sanksioneve. Nuk i ndihmon shumë ukrainasit, është më shumë për NATO dhe Shtetet e Bashkuara.
Ju vjen për mbarë një Rusi kaq e varur nga Kina?
Derikur Putini është në pushtet, nuk do të kemi shumë influencë mbi Moskën. Anija kino – ruse është nisur shumë kohë më parë, do të thoja në 2014. Putini e ka pranuar se nuk mund të kthehej në rolin e bilancuesit midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës. Të paktën qysh nga 2011, është i bindur se Perëndimi dëshiron ta rrëzojë regjimin e tij. Nuk ka hapësirë të madhe manovre ndaj Pekinit, por nuk do të kemi shumë kontroll mbi rrethanat që do të çonin në një dalje të tij. Kështu që nuk mendoj se në këtë moment qëndrimi ynë po e shtyn Rusinë drejt Kinës, pasi të dyja fuqitë janë tashmë afër. Ajo që mund të bëjmë është të reduktojmë vlerën e Moskës si partnere e Pekinit. Është një pjesë e motiveve prapa sanksioneve.
Më e dobësuar Rusia dhe më shumë Kina fiton influencë në ish periferitë perandorake të saj, sidomos në Azinë Qendrore. Ju vjen për mbarë?
Perandoria ruso – sovjetike është në tërheqje graduale nga fundi i viteve ‘80. Në ish periferitë e saj, Moska ka ruajtur influencë politike, ekonomike e sociale edhe pas fundit të Bashkimit Sovjetik, por në Azinë Qendrore klasat drejtuese po ndryshojnë: fillimisht ishte gjuha mëmë ruse, qenë një produkt i shkollës sovjetike, e shikonin Moskën si zgjidhësen e problemeve; sot janë më pak të lidhura me Rusinë. Veç kësaj, lufta e ka përshpejtuar erozionin e sovranitetit efektin perandorak të Moskës, me përjashtimin marxhinal të Bjellorusisë. Është e qartë se në Kaukaz, ku përplasjet midis Armenisë dhe Azerbaixhanit në ndryshim nga e kaluara nuk e kanë parë një rol vendimtar të Rusisë, e zëvendësuar nga fuqi të tjera. E gjitha kjo është frut i dinamikave që i shpëtojnë kontrollit tonë. Veç kësaj, nuk është e qartë nëse penetrimi kinez në Azinë Qendrore është krejtësisht kundër interesave tona. Sigurisht që Pekini ka një influencë të caktuar grabitqare, iliberale dhe helmuese për pakicat që i kanë shpëtuar Republikës Popullore. Por qeveritë lokale pasja e raporteve të diversifikuara me Kinën, Turqinë dhe Perëndimin i stabilizon dhe i mbron nga kërcënimet ndaj pavarësisë së tyre. Shtetet e Bashkuara duhet të jenë modestë në Azinë Qendrore: nuk është një prioritet dhe nuk do të arrijnë kurrë ta barazojnë kurrë interesin dhe resurset e Pekinit për këtë zonë, kaq e rëndësishme për stabilitetin e kufjve perëndimorë të tij, gjë që nuk do të thotë se duhet t’i harrojmë: duhet të sigurohemi që rajoni të mos kalojë nga një hegjemon tek tjetri.
Eliminimi i identitetit perandorak të Rusisë është një objektiv i qeverisë së Shteteve të Bashkuara?
Duhet të jetë. Është këtu zanafilla e sfidës ruse ndaj rendit me drejtim amerikan. Sepse është mentaliteti ynë që të mos pranojmë perandori të tjera, as midis aleatëve tanë. Boll të shikojmë sesi kemi ëehtësuar shpërbërjen e perandorisë franceze gjatë shkolonizimit.
I keni mjetet për ta ndryshuar këtë identitet perandorak?
Jo.
Atëhere pse duhet të ekzistojë si objektiv diçka për të cilën nuk i keni mjetet për ta arritur?
Nuk mund ta ndryshojmë domosdoshmërisht atë që ndodh në Rusi dhe idenë e rusëve për vetëveten dhe vendin e tyre, por mund të sigurojmë të kufizojmë mjetet me të cilat Moska kryen një politikë perandorake jashtë dhe në kohë ky kufizim do të ketë efekte ndaj zhvillimeve të brendshme të Rusisë. Është një influencë indirekte, që do të mund të prodhojë pasoja në harkun e disa gjeneratave. Pra nuk është një objektiv afatshkurtër.
Nëse nuk është e mundur për Shtetet e Bashkuara të bashkëekzistojë me perandoritë e tjera, nuk është mundur as një rend botëror?
Nuk mendoj se është i mundur një koncert i fuqive allaKissinger. Derikur Rusia dhe Kina refuzojnë kufijtë e tyre aktualë, kërkojnë t’i zgjerojnë dhe të nënshtrojnë fqinjët, nuk mundtë qëndrojnë në një sistem që e refuzon këtë lloj logjike. Nuk do të thotë se do të qëndrojnë krejtësisht jashtë, duke parë që janë pjesë e disa institucioneve ndërkombëtare, por sistemi nuk do të jetë kurrë në harmoni. Nuk është rastësi që raportet tona me Turqinë, një aleat i vështirl, por gjithësesi një aleat, janë përkeqësuar pikërisht kur kanë dalë në sipërfaqe gjurmët e së kaluarës perandorake të saj. Ankaraja është një rival i Moskës, luan një rol të rëndësishëm në luftën e Ukrainës, është më pak kërcënuese se rusët dhe kinezët për shkak të mjeteve inferiore, mbështet në pjesën më të madhe interesat amerikane në Lindjen e Mesme – me përjashtimin e rëndësishëm të Sirisë. Por ambiciet perandorake të saj gjenerojnë fërkime të pashmangshme me Shtetet e Bashkuara dhe ka mundësi që me kalimin e kohës do të gjenerojnë tensione edhe më intensive.
Në librin tuan të fundit, “Empires of Eurasia”, keni shkruar se një perandori plazmon strukturat sociale dhe institucionet politike të periferive. Pra edhe Shtetet e Bashkuara janë perandori?
Po, kanë qenë dhe, në një farë kuptimi, janë akoma. Nuk na pëlqen sesi sillen perandoritë e tjera pasi këtë të drejtë e duam për veten tonë. Është hipokrit? Po, por në Uashington është marxhinal kush beson vërtet se Amerika nuk duhet t’u thotë të tjerve sesi të menaxhojnë punët e tyre të brendshme. Askush që ka një influencë politike mendon se Shtetet e Bashkuara nuk duhet t’i inkurajojnë vendet e huaja nga transparenca, demokracia dhe gjithçka tjetër. As administrata Trump nuk e ka ndryshuar këtë logjikë: kishte vlera të ndryshme për të përhapur, por gjithmonë për shpërndarje bëhej fjalë.
(nga Limes)
Përgatiti
ARMIN TIRANA
