Gazeta RD
Evropa po përjeton krizën e saj më të keqe energjetike në 50 vitet e fundit, me rritjen e çmimeve të energjisë duke nxitur më tej inflacionin ekzistues që mund ta shtyjë kontinentin në recesion.
Rritja e konsumit pas reduktimit të aktiviteteve gjatë pandemisë, lufta në Ukrainë, mohimi i gazit nga Rusia dhe thatësirat që ndikuan edhe në uljen e prodhimit të energjisë elektrike në hidrocentrale – kanë çuar në një krizë për shkak të së cilës vendet evropiane po përgatiten prej disa muajsh për ta kapërcyer.
Çmimet e energjisë tashmë janë rritur, por kompanitë dhe qytetarët do ta ndjejnë këtë përmes faturave më të larta në muajt në vijim. Rritja e çmimit të gazit sjell edhe rritje të çmimit të energjisë elektrike.
Sipas hulumtimit të Goldman Sachs, sipas trendeve aktuale të çmimeve, llogaritet se faturat e energjisë në fillim të vitit të ardhshëm do të arrijnë në rreth 500 euro për një familje mesatare në BE, që është një rritje prej 200 për qind krahasuar me vitin 2021. Në MB, të ardhurat pritet të rriten me 80 për qind nga tetori.
Megjithatë, ndërsa faturat më të larta janë të pashmangshme, një rrezik tjetër janë ndërprerjet e furnizimit me gaz.
Evropa dikur merrte rreth 40 për qind të gazit të saj nga Rusia. Në fillim të shtatorit, gjigandi shtetëror rus i energjisë Gazprom ndërpreu rrjedhën e gazit përmes tubacionit kyç North Stream 1, duke përmendur mirëmbajtjen dhe dështimet teknike.
Gazi rus ende arrin në Evropë me tubacione përmes Ukrainës dhe Sllovakisë, dhe përmes Detit të Zi në Turqi dhe Bullgari, por vetëm pezullimi i gazit përmes Nord Stream mjaftoi që çmimet të rriteshin përsëri.
Edhe një rënie e vogël e temperaturës mund të çojë në një krizë
Është pozitive që vendet evropiane arritën të mbushin depot e gazit përpara afatit të zakonshëm. Komisioni Evropian u kërkoi vendeve anëtare të mbushin 80 për qind të rezervave të gazit deri më 1 nëntor.
Shumica e vendeve arritën atë nivel përpara afatit. Në përgjithësi, Evropa ishte në 80.2 për qind të furnizimeve me gaz në fillim të shtatorit, dy muaj përpara afatit.
Megjithatë, nuk ka asnjë garanci se një mungesë e këtij burimi energjie nuk do të ndodhë pavarësisht rezervave.
Evropa ende mbështetet në importet e gazit gjatë muajve të dimrit dhe ka mundësi që në rast të një dimri të ftohtë të ketë mungesë.
Nëse kjo ndodh, ekspertët vlerësojnë se do të jetë në fund të dimrit. Megjithatë, për momentin duket, paralajmërojnë, se kjo situatë mund të kalojë në dimrin e ardhshëm.
Sipas Bloomberg, realiteti është se në Evropë nuk ka gaz të mjaftueshëm dhe nëse nuk ka ulje të kërkesës, kompanitë mund të mbeten pa energji elektrike dhe në një rast ekstrem edhe familjet, që është zgjidhja e fundit.
Ndërsa vendet rimbushin rezervat e tyre të gazit, qeveritë po përpiqen njëkohësisht të bëjnë që qytetarët dhe industritë të kursejnë.
Fakti që Europa nuk ka mjaftueshëm gaz mund të ndikojë edhe në furnizimin me energji elektrike të prodhuar nga ky burim energjie.
Shumë do të varen nga moti në muajt e ardhshëm, sepse edhe një rënie e vogël e temperaturës mund të çojë në një ndryshim rrënjësor të kërkesës për energji.
Sipas Bloomberg, një rënie e temperaturës me një gradë Celsius në Francë çon në një rritje të kërkesës për energji elektrike në shkallën e prodhuar prej dy nga 56 reaktorët bërthamorë të vendit.
Reduktime të energjisë gjatë dimrit
Analistët në Goldman Sachs thanë në raport se sa më shumë masa shtrënguese të futen gjatë verës, aq më pak ka gjasa që Evropa të përballet me ndërprerje gjatë muajve të dimrit.
Disa masa tashmë kanë filluar të futen më herët. Qeveritë kanë rekomanduar, për shembull, dushe më të shkurtra në familje ose temperatura më të ulëta në pishinat publike dhe fikjen e ndriçimit të jashtëm në ndërtesat publike.
Në Francë, për shembull, ekziston një sistem përmes të cilit qytetarët mund të monitorojnë parashikimet në lidhje me kërkesën për energji elektrike disa ditë përpara, dhe nëse pritet një situatë krize, si p.sh. një rënie e madhe e temperaturës, sistemi dërgon një paralajmërim një ditë më pare, në mënyrë që konsumi i energjisë elektrike të reduktohet.
Në rast krize, Britania e Madhe fillimisht do t’u kërkojë familjeve dhe kompanive që të përpiqen të kursejnë energjinë dhe nëse kjo nuk mjafton, energjia elektrike do të fiket në kompanitë me konsumin më të lartë të energjisë.
Shembuj nga praktika, pa dyshim në Amerikë, tregojnë se qytetarët i përgjigjen shumë shpejt thirrjeve të qeverisë për të kursyer energji në situata krize, qoftë edhe duke fikur një dritë në shtëpinë e tyre.
Miliarda euro ndihma për qytetarët
Vendet evropiane po paraqesin gjithashtu masa të caktuara për të ndihmuar qytetarët të paguajnë faturat e tyre të energjisë gjatë inflacionit, të cilat në përgjithësi vijnë në uljen e taksave mbi çmimet e energjisë, dhënien e ndihmës për qytetarët dhe kompanitë dhe kufizimin e çmimeve.
Gjermania premtoi kështu të ulë TVSH-në e gazit natyror nga 19 në 7 për qind deri në fund të marsit 2024. Qeveria miratoi gjithashtu dy paketa ndihme prej 65 miliardë eurosh për të ndihmuar qytetarët me rritjen e çmimeve të energjisë.
Masat e ndihmës përfshijnë një biletë më të lirë për transportin publik dhe një shumë të madhe që do t’u paguhet pensionistëve dhe studentëve në shumën prej 300 dhe 200 euro respektivisht për shpenzimet e energjisë.
Këtë javë, Holanda njoftoi një paketë “të paprecedentë” me vlerë 17 miliardë euro për të ndihmuar qytetarët që përballen me rritjen e çmimeve të energjisë.
Çmimet e gazit në këtë vend u rritën me 170 për qind, kurse energjia elektrike për 149 për qind. Për këtë arsye, qeveria vendosi një limit për çmimet e këtyre burimeve të energjisë nga 1 janari i vitit të ardhshëm.
Megjithatë, me të gjitha përgatitjet, kursimet dhe masat, është e pashmangshme që Evropa të përballet me një nga dimrat më të vështirë dhe qytetarët dhe kompanitë me fatura gjithnjë e në rritje gjatë muajve të ardhshëm.
