Gazeta RD
Vëllezërit Grim
Përktheu
Agim Xh. Deshnica
Na ishte një peshktar me gruan e tij. Ata jetonin diku pranë detit në një kolibe të vjetër e të lyrosur. Çdo ditë peshkatari dilte në breg dhe hidhte grepin në ujë. Me atë punë ai ishte marrë vite me radhë.
Njëherë në mëngjes po rrinte e po vështronte valët e qeta vaj. Befas filli i grepit u tendos dhe po zhytej me shpejtësi në ujë. Peshkatari u ngrit në këmbë, e tërhoqi mbrapsht dhe vuri re se në gremçat e grepit, kishte ngecur një peshk i madh, i panjohur në ato ujëra. Peshku duke u përpëlitur, për çudi foli me zë njeriu:
– Të lutem, o njeri i mirë, lermë të jetoj! Në të vërtetë nuk jam peshk. Dikur kam qenë princ, por një shtrigë mizore me magjitë e saj më ktheu në llojin që sheh. Të lutem, më lësho në det, me shpresë që një ditë të kthehem te njerëzit e mi!
– Jo, mos m’u lut! – i tha peshktari. – Një peshk që flet, do ta liroj që tani! – Dhe ashtu bëri. E lëshoi sakaq në ujë. Princi – peshk brofi mbi valë e u largua, duke lënë prapa një vijëz të kuqe gjaku.
Ndërkohë, njeriu i mirë peshkatar mori udhën për në koliben e tij. Sapo hyri, i kallzoi gruas për princin – peshk. Se si e kishte kapur me grep dhe e paskësh lëshuar në det, meqë ai i qe lutur ta linte të lirë. Më pas shtoi se princi qenkësh shndërruar në peshk nga magjistricat.
– Princ, the? E ti s’i kërkove asgjë? – i bërtiti gruaja.
– Jo, e çfarë t’i kërkoja!?
– Ah, more burrë! Ç’na bëre! Pse në këtë kolibe si stallë derrash do të jetojmë ne gjithmonë? Ik, nisu, që tani dhe kërkoi të paktën një shtëpi të vogël, por të re!
I shoqi, deshi – s’deshi, i zënë ngushtë nga e shoqja, u nis për në breg. Deti ishte i qetë, i verdhë në jeshil. Eci bregut pranë valëve, ndaloi dhe thirri:
– O princ! O princ! Dil e dëgjomë pak, të marrsha të keqen!
E nuk vonoi e princi – peshk u duk mbi ujë e, duke notuar, iu qas bregut dhe pyeti:
– Ç‘të ka ndodhur, o njeri i mirë?
– Kjo kokë e ka fajin! Vajta e ia tregova gruas të gjitha fije e për pe se ç’më ndodhi me ty! – iu përgjigj ai. – Sapo mori vesh që kisha zënë një princ – peshk dhe më pas e lirova, nisi nga grindjet, nga ankesat e kërkesat. Nuk e durova dot, ndaj erdha këtu.
– Mirë, mirë, por më thuaj ç’kërkon nga ti ajo?
– Është mërzitur se rrojmë te një kolibe e vjetër. Më shtyn të të them se dua nga ti një shtëpi të vogël, por të re.
– Vetëm kaq!? Atëherë, shko, o njeri i mirë, se shtëpia e re po të pret!
Peshkatari, sa i dëgjoi ato fjalë, mezi u mbush me frymë dhe u kthye pas me nxitim. Përpara portës së shtëpisë gjeti gruan, Nëpër oborrin me pus, endej rrotull kaposhi me pendët lara-lara, duke çukitur shpejt e shpejt kokrrat e misrit tok me pulat, zogjtë, rosat e bibat. Kurse në kopshtin me gardh gjelbëronin plot pemë e perime.
– Shko brenda! – i tha gruaja.
Burri hyri i gëzuar, pa vatrën në dhomën e zjarrit e pak më tej – dhomën e pritjes e atë të gjumit.
– Ah! – thirri. – Tani e tutje do ta kemi jetën tonë të lumtur!
– Qysh jo! – ia priti gruaja. Por, sidoqoftë, me të parë e me të bërë!
Pa kaluar as dy javë, ajo i tha burrit:
– Dëgjo mua! Kjo shtëpi, që thua ti, po më duket shumë e ngushtë. Edhe oborri po ashtu. Edhe kopshti. Unë dua të jetojë si zonjë e madhe në pallat, brenda kështjellës. Shko dhe thuaja princit – peshk të gjitha llafet e mia!
– Ah, moj grua! Ç’është kjo kështu!? – ia ktheu burri. – S’janë mbushur as dy javë nga dita, kur u bëmë me tërë këto të mira! Nuk shkoj! Nuk kthehem te princi sikur ta di se më bie pika!
– Do të shkosh që ç’ke me të! Ik, mos humb kohën kot, por shko e fol me të!
Atëherë peshkatari doli nga shtëpia i tronditur dhe shkoi në breg.
Deti kishte ndryshuar pamjen, pati marrë një ngjyrë hiri në bruz, ndërsa valet venin e vinin të qeta. Eh, ç’e kishte gjetur me gruan të gjorin peshkatar! Mori frymë thellë ai dhe thirri:
– O princ! O princ! Dil e më dëgjo, t’u bëfsha kurban!
Princi – peshk u duk sakaq mbi valë e i tha:
– Hë, o njeri i mire! Si i ke punët me gruan?
– Mos pyet, aman! Keq e mos më keq i kam! Tani ajo sheh ëndrra me sytë hapur. Kërkon gjëra të çuditshme, marrëzira!
– Thuaj, pra, çfarë do këtë herë?
– I ka shkrepur të jetojë si zonjë e madhe, në pallat brenda kështjellës!
– Të mora vesh. Kthehu tani, o njeri i mirë, se zonja po të pret te pallati në kështjellë!
Peshkatari shqeu sytë, u kthye e u nis për në shtëpi. Po ç’të shihte! Gruaja e vet po rrinte te një pallat i madh!
– Shiko, o burri im i dashur, – i tha ajo, – sa bukur është këtu!
Ai u hutua e i buzëqeshi. Ajo iu afrua, e zuri për krahu, ecën të dy dhe kaluan pragun e portës së pallatit. Shërbëtoret e veshura në të bardha po punonin atje në heshtje. Pastërti e shkëlqim dukej kudo nëpër dhomat me karrige e tryeza të praruara. Prapa kështjellës bleronin kopshti e, sidomos, parku që shtrihej thuajse gjysmë milje larg me kapronj, ketra e lepuj. Po atje shihej edhe stalla e kuajve.
– Ah, – i tha peshkatari gruas i lumtur, – në këtë pallat kaq të bukur me tërë këto të mira do të kënaqemi, apo jo?
– Të shohim, – iu përgjigj gruaja, – po eja tani të ikim, se më flihet!
E kështu, ecën më tej. dalëngadalë për në dhomën e gjumit.
Të nesërmen, pa zbardhur mirë dita, ajo firaune grua, u ngrit e i ra burrit me bërryl në brinjë:
– Çohu, or burrë, – i thirri, – se tani ti duhet të bëhesh mbret e unë mbretërshë!
– Mos të lanë gjë trutë, moj grua!? Ç’flet kështu! Ç’na duhet ne mbretëria? Nuk dua të jem mbret!
– Mirë, atëherë. Dua unë të bëhem mbretëreshë!
– O po, a je në vete!? Ç’është kjo marrëzi që të ra në kokë qysh në pikë të sabahut!? A e di se princi – peshk mund të zemërohet me mua nga ky idiotizmi yt?
– Hajt, hajt, mjaft fole! Ik, shko e ia thuaj, dëgjon? Unë patjetër dua të bëhem mbretëreshë!
Peshkatari nuk foli më, doli e pas ca, mbërriti në breg. Deti ishte turbulluar, kishte marrë një ngjyrë plumbi në të zi. Në sipërfaqe vlonin ujërat e thellësive. Ai ndaloi dhe thirri:
– O princ! O pinc!
Përmes zhaurimës së dallgëve u dëgjua zëri i njohur i princit:
– Hë, o njeri i mirë! Fol, pse më thirre prapë?
– Ime shoqe, o shpirt, ka shkalluar! Flet e flet, grindet me mua e ç’nuk më thotë! Kërkon diçka që s’e merr maja e kalemit!
– Më thuaj, pra, ç’kërkon këtë herë ajo!?
– Ç’të të them i mjeri unë! Do fronin e mbretëreshës!
– Eh, po kjo s’është kushedi çfarë! Shko, o njeri i mirë, shko, se tashmë jot’ shoqe është mbretëreshë!
Peshkatari nuk u besoi veshëve. Megjithatë, u nis për tek e shoqja. Kur arriti te kështjella, pa i habitur se brenda në pallat ishin një rresht i gjatë ushtarësh me trumbeta e borije. Gruaja mbretëreshë rrinte ulur lart në fronin e praruar. Në krye mbante kurorën e artë mbretërore. Përbri saj rrinin në radhë gjashtë dama. Rreth e rrotull vërehej një pamje feste plot ngjyra.
Pasi e soditi gojëhapur tërë atë pamje, iu afrua bashkëshortes dhe i foli:
– Ah, sa bukur qenka këtu, moj grua! T’u plotësua edhe kjo dëshirë, hë? Tani je bërë mbretëreshë! Çudi e madhe!
– Ç’thua, burri im! – ia ktheu ajo buzëvarur. – Më mërzitkan tërë këto! S’duroj dot, kur më thonë mbretërshë! Dua të bëhem imperatore!
– Prapë qenke e pangopur!? Prapë nuk qenke e kënaqur!? A e merr vesh ti ç’do të thotë imperator? A nuk e di se princi s’e ka në dorë të caktojë imperatorët!?
E shoqja u vrenjt e i bërtiti:
– Mjaft me të tilla! Mos u merr me fjalë të kota! Je përpara mbretëreshës, kupton? Nisu tani dhe fol menjëherë me peshkun – princ! Dua të jem imperatore, të thashë! Nisu, de! Hajt!
Burri uli kokën dhe u nis. Duke ecur udhës, i heshtur e i mërzitur, mendohej: “Nuk bën, jo, gruaja ime, nuk bën aspak për imperatore! Do të tallen bota me ne! Më në fund, edhe princi – peshk do të lodhet nga këto teka qesharake.” E kështu, me këto mendime, ai doli në breg. Deti nxinte, era frynte me furi, ngrinte e shtynte dallgët tutje – tëhu. Peshkatari, edhe pse çapitej me zor kundër erës, thirri:
– O Princ! O Princ!
Peshku i magjepsur çau përmes dallgëve e iu afrua.
– Hë, o njeri i mirë, pse erdhe prapë?
– Ah, princ, princ! Shoqja ime, si përherë, flet e flet dhe këmbëngul si mushka! Tani kërkon të bëhet imperatore!
– E po, mirë e paska! Shko, o njeri i mirë, se ajo në këto çaste imperatore është bërë!
Prapë peshkatari u largua gojëkyçur e, sapo mbërriti tek donte, pa se gruaja po rrinte ulur tek froni i lartë, i tëri prej floriri. Mbi krye mbante kurorën e madhe prej ari të imperatores. Përbri saj rrinin alabardierët, njëri më i vogël se tjetri, viganët e xhuxhët. Përballë nëpër kolltukë kadife, qenë ulur mbretër, princë e kontë.
Burri, kaloi para tyre, iu afrua gruas e i tha:
– A je imperatore tani?
– Po, ç’kujton ti se nuk jam!? – ia ktheu ajo rëndë – rëndë.
Ai e soditi i mahnitur.
– Ah, moj grua, – mërmëriti, – sa bukur e sa madhështore dukesh!
– Ashtu, ashtu, por tashti dua të jem Papë!
– Je në vete?! Si është e mundur kjo, kur kristianizmi e ka papën. Dy s’ka patur kurrë!
– Ik, or burrë, shko e i thuaj peshkut – princ, se qysh sot dua të jem papë! Dëgjove, apo je shurdhuar? – Jo, moj gruaja ime, princi nuk ka forcë ta bëjë këtë!
– Flet broçkulla ti! Ik shpejt, dëgjon, dhe mos u merr me fjalë boshe!
Burrri i gjorë iku. Udhës u përball me erën e fuqishme, që frynte pa pushim. Ai mezi mbahej në këmbë. Gjunjët i dridheshin, ndaj lëkundej, sa djathtas – majtas. Kur arriti në breg të detit, era përplasej furishëm në velat e anijeve, që kërcenin mbi dallgë. E, megjithatë, qielli ishte ende pak i kaltër në qendër, ndërsa nga skajet çohej një ngjyrë e zezë, siç ndodh para shtrëngatës në det.
Atëherë peshkatari i tronditur u ndal e thirri:
– O pric! O princ! Eja e dëgjo, të lutem, se tekat e gruas sime të çmendur s’paskan të mbarruar!
– Ç’kërkon tjetër ajo, o njeri i mirë? – e pyeti princi – peshk, me të nxjerrë kokën nga uji.
– Ah, unë i ziu, o princ! Shtriga, gruaja ime e krisur, kërkon të jetë papë!
– E po, o njeri i mirë, mos u mërzit! Punë për të se ç’do! Shko tek nga erdhe, se tani ajo papë është!
Peshkatarit i erdhi koka vërdallë. Deshi – s’deshi, u kthye pas. Sapo mbërriti, nuk u besoi syve, kur e pa gruan të ulur në fronin e lartë të papës me tri kurora të mëdha në krye, të rrethuar nga shumë kardinalë. Përbri saj ndrinin dy vargje me qirinj nga më i gjati te më i vogli.
– Grua, – i tha ai, duke e vështruar drejt në sy, – a je papë vërtet tashti?
– Ç’ pyet, mos nuk shikon mirë nga sytë!? – iu përgjigj ajo.
– Ah, sa bukur! Por, nuk më thua, më në fund, a je e kënaqur?!
– Të shohim! Të kaloj pak kohë, pa të përgjigjem!
Në darkë vonë ata vajtën të flinin. Por, lakmia e egër për lavdi e la gruan pa gjumë. Gjithë natën ajo vrau mendjen se ç’mund të bënte me tej. Kur përmes dritares pa diellin tek ngrihej lart, mendoi:
“Pse, a s‘jam e zonja edhe unë ta ngre diellin çdo mëngjes në qiell?”
Dhe në kulmin e zemërimit e goditi burrin me bërryl në brinjë dhe i bërtiti në vesh:
– Çohu dhe shko shpejt te peshku – princ dhe thuaji se dua të jem si Zoti i Madh!
Burri ende përgjumshëm e i trembur, sa e dëgjoi, ra nga shtrati. Kur u përmend, thirri:
– Moj grua, u çmënde!? Gëzohu që u bëre papë dhe pikë!
– Jo! – Lëshoi një klithmë ajo, i kapi këmishën, ia shqepi dhe ia grisi. – Nuk jam e qetë! – tha. – Nuk e sheh se s’po duroj dot, kur shoh diellin e hënën. Edhe unë jam e zonja t’i lëviz lart e poshtë ata! Shko te peshku – princ! Dua të jem si Zoti i Madh i thuaj!
– Gruaja ime e dashur, – i foli ai me zë të butë, – princi – peshk mundi të caktonte edhe imperatorin e papën, ndërsa këtë kërkesë të frikshme s’ta plotëson dot!
Ajo i hodhi një vështrim të tmerrshëm dhe e goditi me grusht në kokë.
– Dua të jem si Zoti i Madh! – ulëriu. – Shko shpejt te peshku – princ!
Burri i tmerruar u nis duke qarë për në breg. Tufani me shi – rrebesh nga deti, u ishte sulur fushave me furi, duke thyer, rrëzuar e shkatërruar ç’gjente përpara: bimët, pemët, drurët e gardhet. Në qiellin sterrë e mbi dallgët e zeza e të shkumëzuara, të ngritura mal, shkreptinin vetëtima të zjarrta e më pas buçisnin bubullimat me jehona deri larg.
I lagur gjer në palcë, ai arriti i tronditur e, në kulm të dëshpërimit, thirri me zë të ngjirur:
– O princ! O princ! Gruaja ime u çmend, kërkon, të pamundurën, flet përçart. s’di seç thotë! Oh, tmerr!
– Qetësohu, o njeri i mirë dhe thuamë ç’do tani ajo?
– Tmerr, o princ! Kërkon të jetë si Zoti i Madh!
– Ik, pra! Dhe jepi prej meje porosinë që të kthehet tek ishte në fillim, se tani do ta gjejë koliben e lyrosur! – thirri prince – peshk dhe u zhyt menjëherë në det.
Thonë se gruaja me peshkatarin jetojnë ende tek jetonin së pari.
