Si e shndërroi Rama Shqipërinë në vendin me koston më të lartë të jetesës

Sipas të dhënave zyrtare të Eurostat, në vitin e parë të qeverisjes socialiste në pushtet, çmimet e ushqimeve dhe pijeve joalkolike në Shqipëri ishin sa 68 për qind e mesatares së Bashkimit Europian. Kjo do të thoshte se ushqimet në Shqipëri kushtonin të paktën 32 për qind më lirë se mesatarja e vendeve të BE-së.

Por pas vitit 2014, qytetarët shqiptarë janë përballur me një shtrenjtim dramatik të produkteve bazë dhe vitin e kaluar, për herë të parë çmimet e ushqimeve dhe pijeve joalkolike në Shqipëri, kaluan mesataren e Bashkimit Europian.

Sipas Eurostat, për vitin 2024, çmimet e ushqimeve në Shqipëri ishin sa 100.1 për qind e mesatares së vendeve të BE-së. Kjo do të thotë se qytetarët shqiptarë i blejnë ushqimet bazë të jetesës me shtrenjtë, jo vetëm se të gjithë fqinjët me ekonomi të ngjashme, por paguajnë më shumë edhe se holandezët, spanjollët, polakët, çekët, sllovakët e kështu më radhe.

Kur rritja e kostos së jetesës, shoqërohet me rritjen e të ardhurave të paktën në të njëjtën masë, atëherë fuqia blerëse e qytetarëve qëndron e pandryshuar. Por në Shqipëri ka ndodhur e kundërta.

Sipas të dhënave të Eurostat, nëse çmimet e ushqimeve në Shqipëri janë rritur me 32 pikë përqindje relativisht me mesataren e BE-së, të ardhurat për frymë janë rritur me 7 pikë për qind. Pra, shqiptarët po konvergjojnë në Europë për koston e jetesës, por janë vite drite larg për nivelin e të ardhurave.

Ose e thënë me qartë, shqiptarët i paguajnë ushqimet njësoj me vendet e BE-së, por të ardhurat i kanë 3 herë më të ulëta se europianët. Kjo është varfëria.

Por pse çmimet e produkteve bazë rriten kaq shpejt në një vend me të ardhura dhe rroga të ulëta duke rrënuar buxhetet e familjeve? Arsyet këtu janë disa dhe thuajse të gjitha lidhen me qeverisjen.

Së pari, qeveria shqiptare është taksuesja më e rëndë e shpenzimeve jetike. Nëse thuajse të gjitha vendet e pasura të Europës kanë TVSH zero ose të diferencuar në shkallë të ulët për ushqimet, në Shqipëri qytetarët i paguajnë 20 për qind taksë qeverisë për çdo produkt që blejnë, duke përfshirë bukën, vezën, bulmetin, mishin dhe madje edhe ujin.

Megjithatë taksat e rënda nuk e shpjegojnë dot të gjithë koston e lartë të produkteve të jetesës në Shqipëri sepse edhe në vitin 2014, vendi kishte të njëjtin regjim taksimi. Por në dekadën e fundit, situata është përkeqësuar më shumë për shkak të politikave antiprodhim të qeverisë, të cilat kanë rritur koston për prodhuesit.

Biznesi shqiptar e paguan energjinë elektrike më shtrenjtë thuajse se në çdo vend të Europës, ndërsa fermerët shqiptarë e blejnë naftën më shtrenjtë pothuajse se kushdo tjetër në botë. Të dy këto zëra, si energjia elektrike ashtu edhe nafta u shtrenjtuan me vendime qeverie në vitet 2014-2015 e më vonë.

Rritja e kostove të prodhimit kanë qenë vetëm njëra anë e politikave antiprodhim. Ana tjetër është mungesa e subvencioneve. Fermerët shqiptarë marrin 20 herë më pak subvencione se sa fermerët e vendeve fqinje, madje edhe ato më të varfra si Kosova. Konsideroni vetëm një tregues. Sipas FAO-s, qeveria shqiptare jep 3 euro subvencione për hektar, ndërsa Bosnja dhe Kosova japin respektivisht 66 dhe 69 euro subvencione për hektar.

Kosto më të larta prodhimi, mbështetje e papërfillshme nga shteti. Ky është kokteji i politikave antiprodhim të dekadës së fundit, rezultatet e të cilit kanë qenë dramatike në rrënimin e bujqësisë dhe prodhimit vendas.

Sipas vet INSTAT-t, në vetëm 6 vjet numri i lopëve në Shqipëri u përgjysmua. Nga rreth 500 mijë krerë që ishin në vitin 2017, në vitin 2023 shifra zbriti në 263 mijë krerë, ndërsa rënia e numrit të bagëtive të imëta ka qenë edhe më dramatike.

Shfarosja thuajse totale e prodhimit vendas, i ka lënë qytetarët shqiptarë në varësinë e importit. Këtu ekonomia ka një tjetër problem strukturor. është ai i monopoleve që kontrollojnë tregun e produkteve ushqimore dhe diktojnë çmimet e larta të tyre.

Kostot e larta të jetesës bazë dhe rritja thuajse e papërfillshme e të ardhurave i mbajnë familjet shqiptare të mbërthyera në shpenzimet e mbijetesës. Kjo është arsyeja se pse Shqipëria ka sot, përqindjen më të lartë të familjeve të rrezikuara nga varfëria.

Por elementi më i pashpjegueshëm në të gjithë këtë situatë është fakti se qeveria që ka rritur më shtrenjtë se kudo në Europë koston e jetesës për qytetarët e saj, ka fituar plot 4 mandate rresht. Këtu ekonomia dhe racionalja ndalon./ Kapitali.al