Pse marrëveshja e Serbisë për gazin rus është “dhimbje koke” për BE-në?

Presidenti serb Aleksandar Vuçiç njoftoi të dielën se vendi i tij ka bërë një marrëveshje të re 3-vjeçare për furnizimin me gaz me furnizuesin shtetëror rus të energjisë Gazprom.

Vuçiç me këtë lëvizje i shkaktoi “një dhimbje koke” të re aleancës perëndimore kundër Rusisë, veçanërisht Bashkimit Evropian, shkruan CNN.

Njëkohësisht me këtë marrëveshje, në anën tjetër të kontinentit, liderët evropianë negociuan një paketë të gjashtë sanksionesh kundër Moskës. Marrëveshja përfundimtare, e shpallur të hënën vonë, përfshinte një ndalim të pjesshëm të importeve të naftës ruse në BE.

Brukseli është detyruar të bëjë një përjashtim për naftën e importuar në Hungari, Sllovaki dhe Republikën Çeke nëpërmjet tubacioneve, në mënyrë që të gjithë të bien dakord për një paketë sanksionesh.

Edhe pse Serbia nuk është anëtare e BE-së, synimi i saj strategjik është anëtarësimi, si dhe ai i fqinjëve të saj. BE-ja dëshiron të zgjerohet në lindje dhe ta shohë Ballkanin Perëndimor si çelësin e sigurisë evropiane, aq më tepër pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia.

Sipas CNN, Vuçiç fitoi përsëri presidencën në prill. Nga të gjitha shtetet ballkanike, shtohet më tej, Serbia shihet si kyçe, për shumë arsye.

“Përmasat, popullsia dhe vendndodhja e saj gjeografike e bëjnë atë një lojtar të madh gjeopolitik në rajon… Nëse doni të diskutoni të ardhmen e Bosnjës ose Kosovës, duhet të keni qeverinë serbe në dhomë,” thuhet në tekst.

“Megjithatë, Serbia është gjithashtu shumë e varur nga Rusia për gaz. Ajo gjithashtu bashkëpunon ushtarakisht me Moskën. Me pak fjalë, Serbia ka përfitime të mëdha nga marrëdhënia e saj me Rusinë, dhe edhe nëse fiton anëtarësimin në BE, nuk do të dëshirojë t’i djegë urat e miqësisë me Kremlinin. Kjo krijon dy realitete kundërshtuese për BE-në, të cilat, kur vendosen krah për krah, janë mjaft të papajtueshme. Serbia është aq e madhe dhe e rëndësishme sa është kyçe për projektin e zgjerimit të BE-së, i cili synon të forcojë dhe zgjerojë vlerat, stabilitetin dhe sigurinë evropiane. Është gjithashtu aq i madh dhe i rëndësishëm sa mund të bëjë marrëveshje me Rusinë, Kinën dhe BE-në në të njëjtën kohë, sido që t’i përshtatet, dhe gjithsesi të jetë i preferuari i Brukselit. Megjithatë, kjo mund të ndryshojë. Ndërsa Serbia ka mbështetur disa rezoluta të OKB-së që dënojnë pushtimin rus, ajo nuk ka vendosur sanksione ndaj Moskës apo është harmonizuar me sanksionet e BE-së kundër Moskës, diçka që pritet nga vendet kandidate”, shkruan CNN.

“Pilula e hidhur”

Një marrëveshje e re për gazin rus, frikësohen disa zyrtarë dhe analistë evropianë, mund të jetë një hap shumë larg për disa vende anëtare të BE-së, shtoi ai.

“Nëse arrihet, marrëveshja mund të shkatërrojë shpresat e atyre që panë një mundësi për të reduktuar ndikimin rus në rajon,” tha Filip Ejdus, një profesor i sigurisë ndërkombëtare në Universitetin e Beogradit.

Ejdus beson se Vuçiç mund të kërkojë pjesën e tij të tortës. Ai parashikon se presidenti i Serbisë “me siguri do të ofrojë garanci se Serbia do të mbetet në rrugën e BE-së, ndërkohë që mund të presë ende një ofertë më të mirë nga kancelari gjerman Olaf Scholz”.

Megjithatë, Ejdus paralajmëron se ky lloj “bixhozi këtë herë mund të shkojë keq”, dhe se besimi midis dy palëve mund të dëmtohet përgjithmonë. Nëse kjo do të thotë se negociatat e pranimit do të ndalen ose BE-ja do të ketë një qasje tjetër, mbetet për t’u parë.

Megjithatë, nuk mund të mohohet se marrëveshja e gazit ishte një ilaç i hidhur për zyrtarët dhe diplomatët në Bruksel.

“Jemi të shqetësuar. Harmonizimi i vendeve jashtë BE-së është më i rëndësishëm se kurrë, për vendet e BE-së që po përpiqen të mbajnë linjën e mbrojtjes”, tha një zyrtar i lartë i BE-së për CNN, duke iu referuar kryesisht Hungarisë.

Steven Blockmans, drejtor i kërkimit në Qendrën për Politikat Evropiane, i tha CNN se që nga fillimi i luftës, “BE ka ushtruar presion mbi vendet e treta, përfshirë Kinën, për të pasur një qasje të ngjashme ndaj sanksioneve“. Prandaj, shton ai, është thelbësore që vendet që përpiqen të bëhen anëtarë të BE-së të ndjekin një politikë sanksionesh.

Harta e re e sigurisë evropiane

Sipas CNN, vështirësitë që Serbia po i jep Brukselit nuk përfundojnë me sanksione.

Disa shtete anëtare duan të përshpejtojnë procesin për Ukrainën dhe besojnë se mosharmonizimi i Serbisë me BE-në ndaj Rusisë çon në faktin se vendet që duan të harmonizohen do të kenë trajtim preferencial.

Vendet e tjera hezitojnë t’i bashkohen Ukrainës ose Ballkanit Perëndimor, nga frika se kjo do të prishte ekuilibrin e BE-së, pasi vendet e Evropës Lindore fitojnë më shumë pushtet në bllok sesa të dominuara historikisht nga vendet e Evropës Perëndimore si Gjermania apo Franca.

E gjithë kjo mund të jetë dukur e parëndësishme, por pushtimi i Ukrainës nga Putini krijoi një mundësi për të rivizatuar hartën e sigurisë evropiane. Finlanda dhe Suedia duan të anëtarësohen në NATO, ndërsa vendet e tjera, kryesisht Gjermania, po rrisin buxhetet e tyre ushtarake dhe të mbrojtjes.

Britania, e cila është larguar nga BE, ende luan një rol të madh në një front të bashkuar evropian.

“Nga ana tjetër, kaosi dhe pasiguria gjithashtu krijojnë mundësi për njerëzit në pozita si Vuçiç. Ai është i dobishëm si për Brukselin ashtu edhe për Moskën dhe padyshim ndjen se mund të luajë në të dyja anët”, shkruan CNN.

Megjithatë, fakti që marrëveshja e gazit me Serbinë u bë në të njëjtën javë kur liderët e BE-së u takuan për të ndaluar energjinë ruse, tregon se sa shumë gjëra janë jashtë kontrollit të Brukselit.

Me kalimin e kohës, kjo mund të bëhet një çështje shumë e ndjeshme për të ardhmen e projektit evropian, përfundon analiza e CNN.