Gazeta RD
Kompania Dana Holding, e cila merret me zbatimin e këtij projekti, e përshkruan atë si një “qytet brenda një qyteti”. Kompania e vlerëson si një nga projektet më të mëdha të pasurive të patundshme në Evropë. Ky është vetëm një nga projektet që Bjellorusia ia ka dhënë kompanisë Dana Honlding.
Qendra e kompanisë është në Qipro dhe ajo është themeluar nga familja Kariq, një familje që ishte njëra nga më të pasurat dhe më me ndikim në vitet 1990 në Serbi, kur ky vend udhëhiqej nga Sllobodan Millosheviq.
Fuqia e kësaj familjeje, pas rënies së Millosheviqit, është zbehur.
Gjatë dekadës së fundit biznesmenët Kariq janë ngritur në maje të industrisë bjelloruse të pronave, duke siguruar përfitime të mëdha. Por, kritikët thonë se këtë e kanë arritur falë lidhjeve të afërta me Alyaksandr Lukashenkan, i cili që 27 vjet e qeverisë Bjellorusinë me grusht të hekurt.
Lukashenka po i shtyp me forcë protestat kundër tij që nga mbajtja e zgjedhjeve presidenciale në gusht të vitit 2020, për të cilat opozita e akuzon për mashtrime.
Familja Kariq mohon lidhjet me Lukashenkan.
Viktar Lukashenka është djali i madh i Alyaksandr Lukashenkas. Gruaja e tij, Liliya Lukashenka, renditen në mesin e 13 zëvëndësdrejtorëve të kompanisë Dana Astra, dega kryesore në Bjellorusi e kompanisë Dana Holding. Megjithatë, ajo nuk punon më në këtë kompani. Ajo aktualisht drejton një galeri arti në një qendër tregtare, që është në pronësi të Dana Holdings.
Dragomir Kariq, njëri nga anëtarët e familjes, është përzgjedhur nga Lukashenka që të jetë konsull nderi i Bjellorusisë në Beograd.
Këto lidhje tani po kërcënojnë të dëmtojnë perandorinë e pasurive të patundshme të familjes Kariq, e cila në fillim të vitit 2020 kishte më shumë se 7 milionë metra katrorë të projekteve në zhvillim në Bjellorusi dhe Kazakistan, duke përfshirë edhe projektin Minsk World.
Llogaritet se vlera në treg e këtyre projekteve mund të arrijë në 13 miliardë dollarë, sipas faqes së internetit së Dana Holdings.
Situata e fundit në Bjellorusi ka bërë që pasuritë e familjes Kariq të vihen në rrezik. Lukashenka po godet protestuesit paqësorë, të cilët kundërshtojnë rezultatin e zgjedhjeve, në të cilat ai pretendon se ka fituar një mandat të gjashtë për të udhëhequr me vendin. Kundërshtarët e tij dhe vendet perëndimore thonë se zgjedhjet ishin të manipuluara.
Në dhjetor të vitit 2020, Bashkimi Evropian vendosi sanksione ndaj kompanisë Dana Holdings dhe një prej degëve të saj në Bjellorusi.
Bjellorusi – Policët rrethojnë demonstruesit gjatë një proteste në kundërshtim të rezultateve të zgjedhjeve presidenciale në Minsk, 15 nëntor 2020
BE-ja e ndërlidhi këtë kompani me përfitime dhe mbështetje të regjimit të Lukashenkas.
“Të ndjesh pasojat e sanksioneve”
Edhe Shtetet e Bashkuara mund të vendosin sanksione ndaj familjes Kariq, duke e bërë të pamundur që ata t’i shmangen kufizimeve, duke regjistruar kompani të reja.
Më 24 mars në një seancë dëgjimore, kongresisti amerikan, Chris Smith, i bëri thirrje Departamentit të Thesarit dhe Departamentit të Shtetit të marrin në konsideratë vendosjen e sanksioneve ndaj disa biznesmenëve, përfshirë Dragomir Kariq, 71 vjeç dhe vëllanë e tij më të ri, Bogoljub Kariq, 67 vjeç.
Smith sërish bëri thirrje për sanksione amerikane ndaj përkrahësve të Lukashenkas pasi autoritetet bjelloruse devijuan një avion pasagjerësh të një fluturimi Athinë-Vilnius dhe e detyruan atë të ulet në aeroportin e Minskut vetëm për të arrestuar një gazetar dhe aktivist të opozitës dhe të dashurën e tij.
“Pas këtij incidenti të shëmtuar, ne duhet të rrisim qartë numrin e njerëzve në atë listë (të sanksioneve)”, tha në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, ligjvënësi Smith.
“Shumë njerëz duhet të ndiejnë pasojat e sanksioneve ekonomike”, tha ai.
Më 24 maj, presidenti i SHBA-së, Joe Biden tha se i kërkoi administratës së tij që në bashkëpunim me BE-në dhe organizatat tjera, të përgatisnin masat e duhura për ata që janë përgjegjës për incidentin.
Para se të ndodhte incidenti me aeroplanin, Shtetet e Bashkuara kishin filluar me sanksione ndaj Lukashenkas dhe mbështetësve të tij për shkak të shtypjes së protestuesve dhe opozitës. Dhuna ka rezultuar me burgosjen e më shumë se 400 personave dhe shkelje tjera të të drejtave të njeriut.
Senatorët amerikanë paraqesin rezolutë për sanksionimin e zyrtarëve bjellorusë
Shtetet e Bashkuara shpallën dy raunde sanksionesh në fund të vitit 2020 kundër gati 50 zyrtarëve dhe disa entiteteve qeveritare.
Në muajin prill, Departamenti i Thesarit vendosi përsëri sanksione ndaj nëntë kompanive shtetërore bjelloruse, për të cilat tha se “financojnë dhe mbështesin” qeverinë e Lukashenkas.
Dragomir Kariq, në një deklaratë për Radion Evropa e Lirë, më 7 maj, mohoi që biznesi i tij familjar gëzon ndonjë trajtim të veçantë në Bjellorusi.
Sipas tij, ky vend ka një ekonomi të tregut dhe një konkurrencë në industrinë e ndërtimit, pavarësisht një bindjeje të gjerë se Bjellorusia ruan elementet e një ekonomie të kontrolluar të stilit sovjetik.
Lidhur me akuzat për lidhjet e tij me Lukashenkan, ai tha se ato mbase vijnë nga konkurrentët e biznesit, me qëllimin që të dëmtojnë biznesin e tij.
Ai thekson përvojën e gjatë të familjes në biznes dhe mohon se ka fituar kontrata të reja në Bjellorusi.
Dragomir dhe Bogoljub Kariq janë takuar me Lukashenkan. Ai i ka quajtur projektet e tyre “vepra të mrekullueshme”.
Vendosja e sanksioneve të SHBA-së kundër vëllezërve Kariq mund t’iu ngjallë atyre kujtime nga e kaluara.
“Kuleta” të Millosheviqit
Në vitet 1990 dhe në fillim të viteve 2000, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian kishin vendosur sanksione ndaj Kariqëve për shkak të supozimeve për lidhjet e tyre me Millosheviqin. Ish-presidenti jugosllav ishte gjykuar nën akuzat për krime të luftës në Gjykatën e Hagës, por vdiq në qelinë e tij më 2006.
Pas rënies së komunizmit, familja Kariq doli në pah si një nga familjet më të pasura në Serbi.
Kjo familje kishte në pronësi kompani nga industri të ndryshme, përfshirë banka, kompani të sigurimeve, pastaj në sektorët e prodhimtarisë, telekomunikacionit, media dhe pasuri të paluajtshme. Pasuria e kësaj familjeje vlerësohej në miliarda dollarë.
Megjithatë, pasuria e tyre u reduktua si pasojë e sanksioneve perëndimore dhe përmbysjes së Millosheviqit në vitin 2000.
Në vitin 2006, Bogoljub Kariq përfundimisht u arratis në Rusi për t’iu ikur akuzave të korrupsionit, për të cilat ai thoshte se janë të motivuara politikisht.
Me vite të tëra, vëllezërit Kariq janë munduar që të “pastrojnë” emrat e tyre në Perëndim dhe të marrin viza apo pasaporta.
Ata kanë paguar avokatë, kompani dhe individë me qindra mijëra dollarë për të realizuar kërkesat e tyre në Uashington dhe Otava, kryeqytetin e Kanadasë.
Një nga përpjekjet e fundit të familjes Kariq për të rregulluar imazhin e tyre në Uashington, ishte në vitet 2009-2010 kur lobistët e paguar i paraqisnin ata në Uashington si persona “pro-perëndimor” që mbështesin kapitalizmin dhe zhvillimin ekonomik dhe që ishin kundër të asaj që ata e quanin “shkelje kundër demkracisë në Beograd”.
Derisa lobistët e tyre po shkonin vërdallë Uashingtonit, vëllezërit Kariq po afroheshin me Lukashenkan, një udhëheqës autoritar për të cilin, disa zyrtarë perëndimorë thonë se është “diktatori i fundit në Evropë”.
Pasuritë bjelloruse
Për shkak se biznesi i tyre ishte vënë nën trysni në vitet 2000, vëllerëzit Kariq filluan angazhimin për zgjerimin e biznesit të tyre në vendet e ish-Bashkimit Sovjetik.
Në fakt ata ishin aktivë në këtë rajon që nga vitet 1980.
Dragomir Kariq, i cili drejtoi bizneset e familjes në Rusi, thuhet se ftoi Lukashenkan që të marrë pjesë në një forum ekonomik në Serbi në mars të vitit 2009 dhe e shoqëroi liderin bjellorus përgjatë dy mbrëmjeve.
Që nga ajo kohë, biznesi i pasurive të patundshme të vëllezërve Kariq në Bjellorusi ka shënuar rritje të madhe, duke u bërë qendra kryesore e perandorisë së tyre të biznesit.
Lukashenka i ka shitur armë Millosheviqit pavarësisht një emborgoje të Kombeve të Bashkuara. Ai ishte i vetmi lider i huaj që vizitoi Beogradin gjatë fushatës 78-ditore të bombardimeve të NATO-s më 1999.
Përmes një dekreti presidencial, ai u ka dhënë vëllezërve Kariq të drejtat e projekteve kryesore të pasurive të patundshme.
Valer Tsapkal është biznesmen bjellorus dhe politikan i opozitës, por që tani jeton në mërgim. Ai më parë ka shërbyer si ambasador në Shtetet e Bashkuara.
Sipas tij, vëllerëzit Kariq, kanë trajtim të veçantë përmes dhënies së të drejtave të projekteve. Dy degët e kompanisë Dana Holdings – Dana Astra dhe Emirates Blue Sky – fituan të paktën 175 milionë dollarë për një periudhë katërvjeçare nga 2017 dhe 2020, sipas deklaratave të tyre financiare bjelloruse.
Presidenti i kompanisë Dana Holding, Vibor Muliq, i tha Radios Evropa e Lirë përmes një deklarate se kompania po kundërshton sanksionet dhe se ka ngritur një ankesë në Këshillin Evropian të Drejtësisë.
“Nuk ka ndodhur asnjëherë në historinë e sanksioneve që një kompani të përfshihej në listë vetëm në bazë të disa artikujve plotësisht të parëndësishëm të mediave të caktuara të opozitës”, tha ai.
Pse BE-ja po e zgjedh një qasje të kujdesshme ndaj Bjellorusisë?
Sipas tij, kompania Dana Holdings do të vazhdojë punën e saj në projektin Minsk World dhe pret që ta përfundojë atë deri në vitin 2024. Megjithatë, disa projekte në BE janë vënë në pritje derisa të ketë një vendim për ankesën e kompanisë. Ndërkohë, të paktën sipas dokumenteve, Kariqët kanë dalë nga Bjellorusia.
Pak para se të shpalleshin sanksionet evropiane, pronësia e kompanisë Dana Holdings, u transferua nga Kariqët te një shtetas i Qipros, Marinos Stylianides. Kështu bëhet e ditur nga ana e Projektit për Raportimin e Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit me bazë në Bosnjë (OCCRP) dhe Belsat, nje medium me bazë në Poloni, por që përqendrohet ne raportime për Bjellorusinë.
Degët e kompanisë Dana Holdings në Bjellorusi gjithashtu kanë ndryshuar pronësinë, raportuan OCCRP dhe Belsat. Por, Tsapkala nuk mendon se vëllezërit Kariq do të ndalojnë veprimtarinë në Bjellorusi për shkak të sanksioneve evropiane.
“Është shumë e lehtë të largohesh nga Dana Holding dhe të themelosh një kompani të re, veçanërisht nëse Lukashenka e di se kush qëndron pas saj”, tha opozitari bjellorus, duke shtuar se në këtë rast është e rëndësishme që sanksionet të vendosen ndaj vetë familjes Kariq.
Ngritja përrallore nga hiri komunist?
Kariqët janë një shembull pothuajse përrallor për pasurimin e madh në fund të shekullit të 20-të. Bogoljub dhe Dragomir Kariq, së bashku me vëllezërit e tyre të tjerë Zoran dhe Sretan dhe motrën Olivera, u rritën në Kosovë, një nga rajonet më të varfra të Jugosllavisë komuniste.
Që të gjithë ishin pjesë e një ansambli të muzikës popullore, që performonin në dasma dhe organizime tjera para se të themelonin një kompani private në fund të viteve 1970, që aktivitetin e saj e zhvillonte në prodhimin e pajisjeve për ferma.
Më 1988, Bogoljub Kariq i tha gazetës New York Times se ka qenë vetë diktatori jugosllav, Josef Broz Tito, që ndërhyri politikisht për të ndihmuar nismën e tyre. Një dekadë më vonë, ai tha se ata kishin 20 milionë dollarë të ardhura vjetore, për atë kohë, një shumë e jashtëzakonshme për një kompani private në Evropën Lindore.
Gjatë katër dekadave të ardhshme, rritja e biznesit të tyre do të shkonte krahas lidhjeve të tyre politike.
“Nuk ka asnjë mëdyshje se shkathtësia e Kariqëve përbën një nga elementët kryesorë të suksesit në biznes”, tha për Radion Evropa e Lirë, Biljana Joviq, një analiste për Ballkanin, me bazë në Uashington.
“Që nga fillimi, baza kryesore e këtij suksesi ka qenë ofrimi i favoreve për politikanë, administratorët lokalë dhe aparatçikët në Kosovë, ku filloi biznesi i tyre, përmes Sllobodan Millosheviqit dhe, më e rëndësishmja, gruas së tij. Pastaj deri te Partia Përparimtare Serbe (kreu i së cilës është Aleksandar Vuçiq) dhe udhëheqësit politikë të vendeve të-ish Bashkimit Sovjetik, ku ata zgjeruan veprimtarinë e tyre të biznesit”, tha Joviq.
“Kjo mënyrë e funksionimit ka dhënë fryte për katër dekada dhe nuk ka gjasa që ajo të braktiset”, tha ajo.
Më i riu nga vëllerëzit, Bogoljub Kariq, drejtoi biznesin – i njohur si Vëllezërit Kariq – dhe pasi zhvilloi kontakte me zyrtarë qeveritarë, shumë shpejt e zgjeroi veprimtarinë në Bashkimin Sovjetik para shembjes së tij më 1991. Ardhja në pushtet e Millosheviqit dhë rënia e komunizmit në fund të viteve 1980 si dhe shembja e ardhshme e komunizmit, hapën mundësinë që kjo familje të rrisë pasurinë e saj.
Sllavoljub Gjukiq më 2001 kishte bërë një biografi për çiftin Millosheviq-Markoviq, ku thuhej se Bogoljub Kariq, në fillim kishte fituar besimin e Mira Markoviqit, gruas së Sllobodan Millosheviqit, e cila konsiderohet se kishte shumë ndikim.
Sipas Gjukiq, të dy i lidhte pjesërisht respekti që kishin për Titon.
Ndër të parët që siguruan lejen për hapjen e një banke private në Jugosllavi më 1994, ishin vëllezërit Kariq.
Gjukiq shkroi se Kariqët nuk e kishin asnjë problem për të siguruar vet kontrata të vogla biznesi në Serbi, por kontratat kryesore ata i përfituan përmes ndërhyrjes së qeverisë dhe Millosheviqit.
Shtëpi afër Kongresit
Vëllezërit Kariq, nga pasuria e tyre krijuan Fondacionin Kariq, përmes së cilit themeluan një universitet privat në Beograd dhe një ceremoni çmimesh vjetore.
Kritikët thonë se vëllezërit Kariq e kanë përdorur bamirësinë për t’u afruar me zyrtarët dhe për të bërë favore.
Ndarja e shpërblimeve nga ata, sipas Joviq, ishte pjesë e një agjende më të gjerë të biznesit.
Sikurse shumë familje tjera të Evropës Lindore që krijuan pasuri pas rënies së komunizmit, edhe Kariqët bën përpjekje për të qëndruar dhe krijuar legjitimitet në vendet perëndimore përmes blerjes së shtëpive të shtrenjta në Mbretërinë e Bashkuar dhe Kanada. Pastaj, me kërkesa për shtetësi, si dhe duke u shoqëruar më shtresa të larta dhe duke regjistruar kompani, përfshirë një në Florida të SHBA-së.
Në fillim të viteve 1990 ndaj Kariqëve u vendosën për herë të parë sanksione për shkak të lidhjeve të tyre me Millosheviqin. Pasuritë e tyre në Perëndim u ngrin dhe në atë kohë Shtetet e Bashkuara përmes këtyre sanksioneve, u munduan të bënin presion mbi qeverinë jugosllave që t’i jepte fund luftës në Bosnjë dhe Hercegovinë.
Më 1995 dhe 1996, Kariqët paguan lobistë në Uashington për të organizuar takime me zyrtarë nga administrata e ish- presidentit amerikan, Bill Clinton dhe në Kongres për të diskutuar paqen, heqjen e sanksioneve, zhbllokimin e fondeve të tyre dhe promovimin e demokracisë.
Bogoljub Kariq madje kishte dalur me idenë që të vizitojë Shtetet e Bashkuara së bashku me Mira Markoviqin.
